. بررسي ميزانوعلل مشاركتياعدم مشاركت زنان مراجعهكننده بهدرمانگاههاي شهر كرمان در برنامه هاي غربالگري سرطان هاي دهانه رحم و پستان 3 2 * ژيلا سلطان احمدي عباس عباس زاده بتول تيرگري مربي دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه علوم پزشكي كرمان كرمان ايران 2. مربي دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه علوم پزشكي كرمان كرمان ايران 3. مربي دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه علوم پزشكي كرمان كرمان ايران تاريخ دريافت: 388/2/9 تاريخ پذيرش مقاله: 388/0/20 خلاصه مقدمه: سرطانهاي پستان و دهانهي رحم شيوع و مرگ و مير بالايي در بين زنان دارند. روش هاي غربالگري بهترين روش هاي تشخيص زودرس سرطان هاي زنان هستند كه انجام آن ها به طور چشم گيري از ميزان مرگ و مير آنان مي كاهد. لذا اين مطالعه به منظور تعيين ميزان و علل مشاركت و عدم مشاركت زنان مراجعه كننده به درمانگاه هاي شهر كرمان در برنامه هاي غربالگري سرطان هاي پستان و دهانهي رحم درسال 386 انجام گرفت. روش كار: اين پژوهش مطالعه اي توصيفي است كه بر روي 200 زن متا هل كه جهت كنترل بارداري مراقبت بعد از زايمان مشاورهي تنظيم خانواده بيماري هاي زنان ويا واكسيناسيون كودكانشان به پنج درمانگاه شهر كرمان مراجعه كرده بودند انجام شد. روش نمونه گيري خوشه اي و ابزار جمع آوري اطلاعات پرسش نامه بود كه پس از تعيين روايي و پاياي ي (ضريب پايايي 0/92 ) توسط مصاحبه تكميل گرديد. تجزيه و تحليل داده ها با نرم افزار SPSS (نسخه 4) و آزمون هاي آماري مجذور كاي و ANOVA انجام شد. يافته ها: %22/5 زنان مورد مطالعه در برنامه خودآزمايي پستان %2/5 در معاينه باليني پستان و %27 در پاپ اسمير مشاركت داشتند. بيش ترين علل مشاركت در برنامه هاي غربالگري سرطان پستان آگاهي از اهميت آ ن و در برنامه غربالگري سرطان دهانه رحم تشخيص زود هنگام سرطان بود. هم چنين بيش ترين علت عدم مشاركت زنان (در برنامه هاي غربالگري سزطان هاي پستان و سرويكس) عدم توصيه پزشك بود. مشاركت زنان در برنامه خود آزمايي پستان با سطح تحصيلات و شغل (00 /0>p) معاينه ي باليني پستان با سطح تحصيلات و شغل (0/00>p) و وضعيت اقتصادي (0/04=p) وجود داشت. هم چنين بين انجام نيز پاپ اسمير با شغل (0/00>p) سن (0/04=p) و سطح تحصيلات (0/06=p) نيز رابطه ي آماري معني دار بود. اين نتيجهگيري: مشاركت زنان مورد مطالعه در برنامه هاي غربالگري چندان مطلوب نمي باشد. بيش ترين علل عدم مشاركت عدم توصيه پزشك و عدم آگاهي بود لذا تدوين برنامه هاي آموزشي توسط مراكز بهداشتي جهت آشنايي زنان با برنامه ها و نيز توصيه پزشكان ماماها و كاركنان بهداشتي به شركت آنان در اين برنامه ها ضروري به نظر مي رسد. كلمات كليدي: سرطان دهانه رحم سرطان پستان غربالگري ميزان مشاركت پاپ اسمير خودآزمايي پستان معاينهي باليني پستان نمابر: * نويسنده مسو ول مكاتبات: ژيلا سلطان احمدي كرمان جاده هفت باغ پرديزه افضلي پور دانشگاه علوم پزشكي كرمان دانشكده پرستاري و ماماي ي رازي 034320528 پست الكترونيك: j_soltanahmadi@kmu.ac.ir
و 3 ژيلا سلطان احمدي و همكاران مقدمه سرطان پستان شايع ترين ني وپلاسم زنان است كه هرساله مرگ و مير حاصل از آن افزايش مي يابد (). اين سرطان نه تنها سلامت زن بلكه هويت جنسي و تصوير ذهني وي را نيز به مخاطره مي اندازد (2). كم تر از 0/0 تمام سرطان هاي پستان در زنان زير 25 سال رخ مي دهد و پس از 30 سالگي ميزان وقوع سرطان پستان به سرعت افزايش مي يابد (3). از آن جا كه هيچ راه مطمي ني براي پيشگيري از اين سرطان وجود ندارد (2) لذا انجام غربالگري براي تشخيص زود هنگام آن ضروري است (). هدف از غربالگري كشف بدخيمي در مرحله ي كوچك تر از سانتي متر است كه بيش ترين احتمال بهبود با جراحي را دارد. يكي از روش هاي غربالگري سرطان پستان معاينه توسط خود فرد است كه مي بايست ماهانه 5 تا 7 روز پس از قاعدگي و درخانم هاي ياي سه در يك روز خاص از ماه انجام شود (3). اين روش يك مداخله ي ساده ارزان غيرتهاجمي و كم خطر است كه نه تنها مجاز مو ثر و مناسب مي باشد بلكه زنان را به مسو وليت در بهداشت پيشگيري تشويق مي نمايد (4). از آن جا كه اكثر توده هاي پستان براي اولين بار توسط خود فرد لمس مي شوند بنابراين معاينه ي پستان توسط خود فرد امكان تشخيص زودرس سرطان پستان و احتمالا بقاي بيش تر بيماران مبتلا را افزايش مي دهد (3). كريمي و سام اظهار مي دارند كه در مطالعهي استرامبورگ دورمان 90 زناني كه خودآزمايي پستان را انجام مي دادند خود به وجود توده در پستان پي بردند و سايز 50 از ضايعات كشف شده در اين زنان در زمان تشخيص كم تر از 2 سانتي متر بوده است (5). سن سطح تحصيلات خواندن يا شنيدن در مورد تومورهاي پستان سابقه ي خانوادگي سرطان و درك اهميت غربالگري از عوامل مو ثر بر انجام خودآزمايي پستان بود (68). روش ديگر غربالگري سرطان پستان 2 معاينه ي باليني پستان است كه در سن 20 تا 40 سالگي هر 3 سال يك بار و از 40 سالگي به بعد هرسال يك بار توسط پزشك انجام مي گيرد ) 9). در مطالعه بناي يان و همكاران درشهر بروجن 5/3 زنان مورد بررسي تحت معاينه ي باليني پستان قرار گرفته بودند كه فقط در 6/2 موارد اين كار به منظور غربالگري انجام شده بود (6). در مطالعه ي ا نج ذاب و همكاران در شهر يزد 80/25 زنان مورد بررسي هيچ وقت تحت معاينه ي باليني پستان قرار نگرفته بودند و شايع ترين موانع مراجعه ي زنان جهت انجام اين معاينه عدم آگاهي از وجود چنين معاينه اي بي اطلاعي از وجود مراكزي جهت انجام آن و نداشتن سابقهي مشكل پستان ذكر گرديده است. درحالي كه بيش ترين علل محرك اين معاينه توصيهي تيم بهداشتي و داشتن مشكل پستان بوده است (0). سرطان سرويكس شايع ترين سرطان زنان در اغلب كشورهاي در حال توسعه است. در آمريكا نسبتا ناشايع مي باشد و علت آن هم غربالگري با تست پاپانيكلاي و و كشف ضايعات پيش بدخيم است. در آن دسته از كشورهاي جهان سوم كه فاقد برنامه هاي غربالگري هستند كارسينوم سرويكس يكي از دلايل مرگ و مير محسوب مي شود (3). پاپ اسمير روشي ساده ارزان و نسبتا قابل اعتماد براي تشخيص تغييرات پيش بدخيمي و سرطان سرويكس مي باشد (). هر خانمي بعد از سن 8 سالگي يا پس از آغاز فعاليت جنسي بايد سالانه تحت يك آزمون پاپ اسمير قرار گيرد. در صورتي كه نتايج پاپ اسمير و معاينات لگني طي سه سال متوالي كاملا طبيعي باشند افزايش فواصل غربالگري به اختيار پزشك امكان پذير است (2). در ايران اين آزمون سالانه براي تمام زنان متا هل از سن 20 تا 65 سالگي توصيه مي شود. در صورت طبيعي بودن نتايج آن و معاينات لگني سالانه براي سه سال پيايي با نظر پزشك فواصل غربالگري افزايش مي يابد (3). متا سفانه با وجود انجام اين تست در كشور ما مرگ و مير ناشي از سرطان سرويكس كاهش قابل توجهي پيدا نكرده است (4). در بررسي انجذاب و همكاران (383) تنها 4/5 زنان يزدي به طور منظم (حداقل سه سال يك بار) تست پاپ اسمير داده بودند (0). از علل مهم عدم انجام پاپ breast selfexam اسمير ترس از ابتلا به سرطان سرويكس دردناك بودن 2 clinical breast exam 38
بررسي ميزان و علل مشاركت زنان در برنامه هاي غربالگري سرطان هاي دهانه رحم و پستان انجام تست خجالت از انجام آن عدم آگاهي از وجود چنين آزمايشي بي اطلاعي از لزوم انجام آن ناآگاهي از وجود مراكزي جهت انجام آن و نداشتن سابقه مشكلات مربوط مي باشد ( 0 و 5 ). از مهم ترين علل محرك انجام آن توصيهي تيم بهداشتي و داشتن مشكل زنان مي باشد (0). واضح است كه مشاركت يا عدم مشاركت زنان در برنامه هاي غربالگري سرطان هاي دهانهي رحم و پستان تحت تا ثير علل مختلفي قرار مي گيرد. در اين مطالعه سعي شده از بين عللي كه در تحقيقات پيشين مورد بررسي قرار گرفته اند و يا متخصصين و صاحب نظران آن ها را مو ثر دانسته اند علل با تا ثير بيش تر شناسايي شوند تا با تعيين آن ها تمهيدات لازم جهت افزايش ميزان مشاركت زنان در اين برنامه ها فراهم آيد لذا اين مطالعه با هدف تعيين ميزان و علل مشاركت و عدم مشاركت زنان مراجعه كننده به درمانگاه هاي شهر كرمان در برنامه ه يا غربالگري سرطان هاي دهانه رحم و پستان در سال 386 طراحي گرديد. روش كار اين پژوهش مطالعه اي توصيفي است كه با هدف تعيين ميزان و علل مشاركت و عدم مشاركت زنان مراجعه كننده به درمانگاه هاي شهر كرمان در برنامه هاي غربالگري سرطان هاي پستان و دهانهي رحم انجام گرفت. جمعيت مورد مطالعه را زنان متا هلي تشكيل دادند كه جهت كنترل بارداري مراقبت بعد از زايمان مشاورهي تنظيم خانواده بيماري هاي زنان و واكسيناسيون فرزندشان به درمانگاه مراجعه كرده بودند. ملاك انتخاب نمونه در اين مطالعه سابقهي ازدواج و مراجعه به درمانگاه جهت دريافت يكي از خدمات فوق بود. در اين شرايط و درصورت تمايل به شركت در پژوهش زنان مورد مطالعه در محيط مناسب مورد مصاحبه قرار مي گرفتند و چنان چه سابقهي ابتلا به سرطان پستان سرطان دستگاه تناسلي يا عدم تمايل به شركت در پژوهش داشتند از مطالعه حذف مي شدند. با توجه به اين كه در مطالعهي ا نج ذاب و همكاران بيش ترين نسبت مشاركت مربوط به برنامهي غربالگري سرطان دهانه رحم (پاپ اسمير) بود (0). لذا در اين مطالعه با درنظر گرفتن نسبت مشاركت 0/05 خطاي 0/05 سطح اطمينان 0/95 و استفاده از فرمول زير نمونهي مورد مطالعه 96 نفر محاسبه گرديد كه در نهايت 200 نفر مورد بررسي قرار گرفتند. n = ( z α /2 ) 2. p. q d 2 روش نمونه گيري در اين مطالعه خوشه اي بود. بدين ترتيب كه به صورت تصادفي از بين درمانگاه هاي شهر كرمان (34 درمانگاه) 5 درمانگاه انتخاب و در هر درمانگاه 40 نفر به روش متوالي در شرايط يكسان مورد مصاحبه قرار گرفتند. پيش از مصاحبه اهداف پژوهش توضيح داده شد و در صورت تمايل به شركت در پژوهش پرسشنامه بدون نياز به ذكر نام و نام خانوادگي تكميل گرديد. ابزار جمع آوري اطلاعات پرسشنامه شامل چهار بخش بود كه هريك از بخش ها شامل موارد ذيل بود بخش اول: ويژگي هاي فردي بخش دوم: شركت يا عدم شركت نمونهي مورد مطالعه در برنامه هاي غربالگري سرطان هاي پستان (خودآزمايي پستان معاينه باليني پستان توسط پزشك يا ماما) و دهانهي رحم (پاپ اسمير) بخش سوم: علل مشاركت زنان مورد بررسي در برنامه هاي غربالگري سرطان هاي پستان و دهانهي رحم و بخش چهارم: علل عدم مشاركت آنان در اين برنامه ها. اين علل با بررسي مقالات و تحقيقات پيشين و تجربهي پژوهشگر در مراكز بهداشتي به دست آمد. منظوراز شركت دربرنامههايغربالگري سرطان پستان انجام خودآزمايي پستان هرماه يك بار و معاينه باليني پستان هر سه سال يك بار و براي برنامه غربالگري سرطان دهانهي رحم انجام پاپ اسمير هر سه سال يك بار بود. بدين ترتيب براي شركت كنندگان در برنامه هاي غربالگري بخش سوم و براي غير شركت كنندگان بخش چهارم پرسش نامه تكميل گرديد. جهت تعيين روايي پرسشنامه به 0 نفر از صاحب نظران داده و نظرات اصلاحي آنان اعمال گرديد. به منظور 39
ژيلا سلطان احمدي و همكاران تعيين پايايي از روش آزمون مجدد استفاده شد كه ضريب پايايي 0/92 به دست آمد. تجزيه و تحليل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 4 انجام گرديد. براي گزارش داده هاي اسمي از فراواني و دادههاي فاصلهاي از ميانگين و جهت تعيين ارتباط مشخصات فردي زنان با شركت يا عدم شركت آنان در برنامه هاي غربالگري از آزمون مجذور كاي و ANOVA استفاده گرديد. نتايج بر اساس يافته هاي پژوهش ميانگين سني جمعيت مورد مطالعه 30/60±7/89 سال و ميانگين زايمان ها /99±/26 بود. %44/5 آنان ديپلم %74/5 خانه دار %92/5 متا هل %7/5 مطلقه يا بيوه بودند. وضعيت اقتصادي اكثر آنان (55 %) متوسط بود. يافته ها حاكي از آن بود كه %73 از نمونه هاي مورد مطالعه اطلاعاتي در مورد خودآزمايي پستان و %8 آنان اطلاعاتي در زمينه پاپ اسمير داشتند. منبع كسب اطلاعات اكثر آنان (به ترتيب %36 و %55/6 ) ماما بود. %22/5 در برنامه غربالگري خودآزمايي پستان %2/5 در برنامهي غربالگري معاينه باليني پستان و %27 در برنامه غربالگري سرطان دهانه رحم مشاركت داشتند. در مورد علل مشاركت زنان در برنامه هاي غربالگري سرطان پستان به ترتيب بيش ترين علل شامل آگاهي از اهميت اين برنامه ها تشخيص زود هنگام سرطان توصيه ماما مشاهده سرطان در اطرافيان و در مورد علل مشاركت آنان در برنامهي غربالگري سرطان دهانه رحم به ترتيب بيش ترين علل شامل تشخيص زود هنگام سرطان آگاهي از اهميت اين برنامه توصيهي ماما و وجود نوعي بيماري دستگاه تناسلي بود (جدول و 2 ). در مورد علل عدم مشاركت زنان در برنامه هاي غربالگري سرطان پستان به ترتيب بيش ترين علل جدول توزيع فراواني علل مشاركت زنان مراجعه كننده به درمانگاه هاي شهر كرمان در برنامه هاي غربالگري سرطان پستان درسال 386 مشاركت بلي خير جمع علل مشاركت 47 66 3 34 6 توصيه پزشك 48 35/4 7 64/6 3 توصيه ماما 47 78/7 2/3 توصيه كارمندان مركز بهداشت 0 47 83 39 7 8 توصيه سايرين 8/7 4 9/3 اگاهي از اهميت برنامه ها 42 0/9 5 89/ تشخيص زود هنگام سرطان 4 50 23 50 مشاهده سرطان در اطرافيان 23 58/7 27 4/3 سابقه خانوادگي سرطان پستان 9 63 29 وجود بيماري پستان 7 جدول 2 توزيع فراواني علل مشاركت زنان مراجعه كننده به درمانگاه هاي شهر كرمان در برنامه غربالگري سرطان دهانه رحم در سال 386 مشاركت بلي خير جمع علل مشاركت 77/8 42 22/2 2 توصيه پزشك 55 23/6 3 76/4 42 توصيه ماما 68/7 3/5 توصيه كارمندان مركز بهداشت 7 88/9 48 / 6 توصيه سايرين 6/7 9 83/3 اگاهي از اهميت برنامه ها 45 4/8 8 85/2 تشخيص زود هنگام سرطان 63 34 مشاهده سرطان در اطرافيان 20 87 47 3 سابقه خانوادگي سرطان دهانه رحم 7 50 27 50 وجود بيماري دستگاه تناسلي 27 40
شامل عدم توصيهي پزشك نبود آگاهي از روش انجام اين برنامهها نداشتن سابقهي بيماري پستان سهل انگاري و در مورد عدم مشاركت زنان در برنامه هاي برنامهي غربالگري سرطان دهانهي رحم به ترتيب بيش ترين علل شامل عدم توصيهي پزشك نبود آگاهي از روش انجام اين برنامه نداشتن سابقهي بيماري دستگاه تناسلي و خجالت از انجام پاپ اسمير بود (جدول 3 و 4 ). مشاركت زنان دربرنامهي غربالگري معاينهي باليني پستان با سطح تحصيلات و شغل (0/00>p) و وضعيت اقتصادي (0/04 >p) رابطه معني دار آماري داشت بررسي ميزان و علل مشاركت زنان در برنامه هاي غربالگري سرطان هاي دهانه رحم و پستان (جدول 5). بيش ترين ميزان مشاركت در زنان داراي تحصيلات فوق ديپلم (%55) و كم ترين ميزان در زنان زير ديپلم (%6/) بود. در زنان داراي تحصيلات ليسانس و بالاتر ميزان مشاركت %33/3 بود. از نظر وضعيت اقتصادي بيش ترين ميزان مشاركت در زنان داراي وضعيت اقتصادي خوب (%3/7) وكم ترين ميزان در زنان داراي وضع اقتصادي ضعيف (%0) بود. جدول 3 توزيع فراواني علل عدم مشاركت زنان مراجعه كننده به درمانگاه هاي شهركرمان در برنامه هاي غربالگري سرطان پستان درسال 386 علل عدم مشاركت عدم توصيه پزشك عدم توصيه ماما مشاركت عدم آگاهي از وجودچنين برنامه هاي ي عدم آگاهي از روش انجام اين برنامه ها عدم اطمينان به انجام معاينه توسط خودم خجالت از انجام معاينه توسط پزشك يا ماما نداشتن سابقه بيماري پستان نداشتن وقت سهل انگاري دوربودن از مراكز بهداشتي مشكلات مالي ترس از وجودبيماري لاعلاج ترس از عمل جراحي ترس از نازيبايي بعد از عمل جراحي 78 بلي 60 52 خير 40 30 جمع 30 33 39 30 32 32 30 36 30 29 28 28 28 55/4 / 40/3 56/2 65/9 4/7 67/7 45/6 92/3 86 75 7/ 75 72 72 56 73 87 55 88 62 20 96 9 96 44/6 45/9 59/7 43/8 34/ 58/3 32/3 /4 7/7 4 25 28/9 25 58 6 83 57 45 77 42 74 0 8 32 32 جدول 4 توزيع فراواني علل عدم مشاركت زنان مراجعه كننده به درمانگاه هاي شهركرمان در برنامه غربالگري سرطان دهانه رحم در سال 386 مشاركت بلي خير جمع علل عدم مشاركت 20 40 48 60 72 عدم توصيه پزشك 20 64/2 77 35/8 43 عدم توصيه ماما 28 /7 70 45/3 عدم آگاهي از وجودچنين برنامه اي 58 2 40/5 49 59/5 عدم آگاهي از روش انجام برنامه 72 24 45/2 56 /8 68 خجالت از انجام پاپ اسمير 2 52/9 64 47/ 57 ترس از درد هنگام پاپ اسمير 2 43/8 53 56/2 نداشتن سابقه بيماري دستگاه تناسلي 68 9 75/6 90 24/4 29 نداشتن وقت 24 5/6 64 48/4 60 سهل انگاري 8 90/7 07 9/3 دوربودن از مراكز بهداشتي 7 86/3 0 3/7 6 مشكلات مالي 7 69/2 8 30/8 36 ترس از وجودبيماري لاعلاج 6 63/8 74 36/2 42 ترس از عمل جراحي 4
و 2 و 6 ژيلا سلطان احمدي و همكاران مشاركت زنان در برنامهي غربالگري خودآزمايي پستان با سطح تحصيلات و شغل (0/00>p) رابطهي معني دارآماري داشت (جدول 5). بيش ترين ميزان مشاركت در زنان داراي تحصيلات فوق ديپلم (%50) و كم ترين ميزان در زنان زير ديپلم (%6/) بود. اين ميزان در گروه ليسانس و بالاتر %35/7 بود. از نظر شغل زنان شاغل %43/ و خانه دار %5/4 مشاركت داشتند. مشاركت زنان در برنامهي غربالگري سرطان دهانهي رحم با شغل (0/00>p) سن (0/04>p) و سطح تحصيلات (0/06>p) رابطهي معني دار آماري داشت (جدول 5). بيش ترين ميزان مشاركت در زنان داراي تحصيلات ليسانس و بالاتر (%42/9) و كم ترين ميزان در گروه زيرديپلم (%8/4) ديده شد. از نظر شغل مشاركت زنان شاغل %47/ و زنان خانه دار %20/ بود. از نظر سن ميانگين سني شركت كنندگان در اين برنامه بالاتر از گروه غير شركت كننده بود (%32/85 در مقابل %29/77). جدول 5 ارتباط مشاركت زنان مراجعه كننده به درمانگاه هاي شهركرمان در برنامه هاي غربالگري سرطان هاي پستان و دهانه رحم با برخي مشخصات دموگرافيك آنان در سال 386 ttest pvalue مجذور كاي درجه آزادي مشاركت مشخصات معاينه باليني پستان خودآزمايي پستان پاپ اسمير پستان باليني معاينه خودآزمايي پستان پاپ اسمير معاينه باليني پستان خودآزمايي پستان پاپ اسمير معاينه باليني پستان خودآزمايي پستان پاپ اسمير 0/06 <0/00 <0/00 3 3 3 0/ 2/006 سطح تحصيلات 24/79 <0/00 <0/00 <0/00 3/97 6/72 8/98 شغل 0/688 0/233 0/04 2 2 2 0/747 2/95 وضعيت اقتصادي 6/404 0/976 0/09 0/06 0/00 2/848 3/529 وضعيت تاهل 6/45 2/386 2/862 0/04 0/24 0/092 سن /380 /227 0/990 0/242 0/269 0/32 زايمان بحث بر اساس يافته هاي پژوهش %73 نمونه مورد مطالعه از خودآزمايي پستان به عنوان يك روش غربالگري سرطان پستان اطلاع داشتند. در مطالعهي ايسلام و همكاران در نيويورك %66 و در مطالعهي بناي يان و همكاران در بروجن %/8 زنان از اين روش مطلع بودند ) 6). با وجود اين كه اكثر زنان مورد مطالعه اطلاعاتي در زمينهيخودآزمايي پستان داشتند اما تنها %22/5 آنان در اين برنامه شركت كردند كه البته نسبت به پژوهش سكگينلي و ناسيوان در تركيه (%7) مجاهد و همكاران در يزد (%4/) لي در كره (%2/3) بناي يان وهمكاران در بروجن (%4/5) بيش تر و نسبت به پژوهش چي وهمكاران در مالزي (%24/4) و ايسلام و همكاران در نيويورك (%34) كم تر مي باشد 68). در مطالعهي معتمد و همكاران درشهر 6) شيراز در %73 موارد كشف تودهي پستاني توسط خود بيمار بوده است (9). از آن جا كه خودآزمايي پستان نقش مهمي درتشخيص زودرس سرطان پستان دارد و روشي آسان بدون عارضه و هزينه است (5) لذا بايد در برنامه ريزي هاي بهداشتي به آن توجه بيش تري معطوف گردد. به علاوه بايد به دنبال روش هايي بود كه علاوه بر آگاهي انگيزه زنان را براي شركت در اين برنامه افزايش دهد. در اين پژوهش %2/5 زنان مورد مطالعه در برنامهي غربالگري معاينهي باليني پستان مشاركت داشتند كه نسبت به پژوهش بناي يان وهمكاران (%6/2) انجذاب و همكاران (%3) بيش تر مي باشد ) و 6 0). شايد اين به دليل تا كيد بيش تر و اطلاع رساني بهتر و مناسب تر در اين مورد است. با اين وجود كم تر از ميزان به دست آمده در مطالعه كلاگ وهمكاران كه در آلمان انجام شده (%82/8) مي باشد (20). از آن جا كه 0 تا %20 سرطان هايي كه در ماموگرافي يافت نمي شوند با 42
و 4 و 2 معاينه باليني پستان كشف مي شوند (3) بايد بر انجام منظم اين معاينه تا كيد شود. نتايج پژوهش نشان داد كه %8 زنان مورد مطالعه اطلاعاتي در زمينهي آزمايش پاپ اسمير داشتند اما تنها %27 در برنامه ي غربالگري سرطان دهانهي رحم شركت مي كردند. اين نسبت به مطالعه چي و همكاران (%8/4) انجذاب و همكاران (%4/5) بيش تر و نسبت به پژوهش كوگلين و همكاران در آمريكا (%83/3) گرين و همكاران در زنان مهاجر شرق ماساچوست و ايسلام (%8) و همكاران (%) بسيار كم تر مي باشد بررسي ميزان و علل مشاركت زنان در برنامه هاي غربالگري سرطان هاي دهانه رحم و پستان ) ) 0 و 6 و 2 و 22 ). از آن جا كه تشخيص زود هنگام سرطان دهانهي رحم سبب درمان سريع و بهبود فرد مي شود (3) لذا ترغيب زنان به انجام منظم آزمايش پاپ اسمير همراه با ايجاد تسهيلاتي جهت مراجعهي بيش تر آنان ضرورت دارد. در ايران انجام اين آزمون براي زنان 2065 ساله متا هل كه 3 آزمايش اول آن ها به فاصلهي يك سال منفي بوده حداقل هر سه سال يك بار توصيه مي شود (0). در رابطه با علل مشاركت و عدم مشاركت نمونهي مورد بررسي در برنامه هاي غربالگري سرطان پستان به ترتيب شايع ترين علل مشاركت آگاهي از اهميت اين برنامه ها تشخيص زودهنگام سرطان توصيه ماما و مشاهدهي سرطان در اطرافيان و شايع ترين علل عدم مشاركت به ترتيب عدم توصيهي پزشك عدم آگاهي از روش انجام اين گونه برنامه ها نداشتن سابقه بيماري پستان و سهل انگاري بوده است. كريمي و سام معتقدند كه پايين بودن سطح آگاهي زنان درباره واقعيت هاي سرطان پستان ناآگاهي نسبت به اهميت خودآزمايي پستان و روش انجام آن و فقر اجتماعي از جمله عوامل مو ثر در عدم مراجعه در مراحل اوليهي اين سرطان مي باشند (5). درساير مطالعات شايع ترين دلايل عدم انجام غربالگري سرطان پستان بي اطلاعي ترس از يافتن سرطان ناآگاهي نسبت به روش انجام خودآزمايي پستان عدم وجود مشكل عدم آگاهي از وجود مراكزي جهت انجام اين معاينات مشغله ذهني و فراموشي بيان شده است 6 و 8 ). با توجه به اين كه شايع ترين علت مشاركت زنان در برنامه هاي غربالگري سرطان پستان آگاهي از اين اهميت برنامه ها و شايع ترين علت عدم مشاركت آنان نيز عدم توصيهي پزشك و ناآگاهي از روش انجام اين برنامه ها مي باشد لذا توصيه مي شود كليه كاركنان مراكز بهداشتي به خصوص ماماها در زمينه آموزش روش هاي غربالگري سرطان پستان به زنان مراجعه كننده به درمانگاه ها همت گمارده و آن ها را جهت انجام معاينات دوره اي و منظم تشويق نمايند. از آن جا كه هيچ راهي براي پيشگيري از سرطان پستان وجود ندارد لذا شناسايي زود هنگام آن بسيار مهم است. اما بسياري از زنان فرصت هاي درماني را در نتيجهي فقدان دانش و اطلاعات از دست مي دهند (2). در رابطه با علل مشاركت و عدم مشاركت نمونه هاي مورد مطالعه در برنامهي غربالگري سرطان دهانهي رحم به ترتيب شايع ترين علل مشاركت تشخيص زود هنگام سرطان آگاهي از اهميت اين برنامه توصيه ماما و وجود بيماري دستگاه تناسلي و شايع ترين علل عدم مشاركت به ترتيب عدم توصيه پزشك عدم آگاهي از روش انجام اين برنامه نداشتن سابقهي بيماري دستگاه تناسلي و خجالت از انجام پاپ اسمير بوده است. در پژوهش كوگلين و همكاران مهم ترين دلايل عدم شركت دربرنامهي غربالگري سرطان دهانهي رحم عدم توصيهي پزشك نبود وجود مشكل دردناك و ناخوشايند بودن آزمايش ذكر شده است (2). در مطالعهي حاضر نيز شايع ترين علت عدم توصيهي پزشك بوده است. اين يافته نشان گر آن است كه عدم توصيه پزشك در انجام ندادن اين آزمايش توسط بسياري از زنان تا ثيرگذار است. در مطالعهي باقياني مقدم كه در شهر يزد انجام شد %44/3 افراد مهم ترين علت جدي گرفتن آزمايش پاپ اسمير را توصيه پزشك عنوان كرده اند (23). نتايج تحقيقات نشان داده كه توصيه هاي پزشكي مي توانند به طور چشم گيري ميزان انجام اين تست را افزايش دهند (5). هلاكويي و همكاران در پژوهش خود كه در جنوب تهران انجام شد عمده ترين دلايل عدم مراجعه زنان جهت انجام پاپ اسمير مجدد را بي اطلاعي كمبود وقت و ترس از وجود بيماري لاعلاج بيان مي كنند( 5 ). نظر به نتايج پژوهش ما دراكثر موارد علل عدم مراجعه 43
و 2 ژيلا سلطان احمدي و همكاران زنان براي انجام آزمايش پاپ اسمير عدم توصيه ي پزشك ناآگاهي از انجام آن نداشتن سابقهي بيماري خجالت از انجام آن دردناك بودن و ترس از ابتلا به سرطان ذكر شده است. لذا آشنا نمودن زنان با اهداف غربالگري روش انجام پاپ اسمير و مزاياي تشخيص زود هنگام سرطان دهانهي رحم مي تواند عاملي براي تشويق آنان به انجام مرتب اين آزمايش باشد. مشاركت زنان در برنامه ي غربالگري خودآزمايي پستان با سطح تحصيلات آنان رابطه ي معني دار آماري داشت. در برخي از مطالعات با افزايش سطح تحصيلات ميزان مشاركت افزايش يافته بود ) 4 و 7 و 6 و 24 ). در اين مطالعه بيش ترين ميزان مشاركت مربوط به زنان داراي تحصيلات فوق ديپلم و كم ترين ميزان مربوط به زنان زير ديپلم بود. اگرچه زنان داراي تحصيلات ليسانس و بالاتر از مشاركت كم تري نسبت به زنان داراي تحصيلات فوق ديپلم برخوردار بودند. شايد دليل آن مشغله اهميت ندادن به برنامه هاي غربالگري و اولويت دادن به مراجعه به مراكز خصوصي جهت دريافت خدمات بهداشتي و درماني باشد. لذا بايد سرويس هاي آموزشي و اطلاعات كافي دراين زمينه در اختيار كليه زنان قرار گيرد (4). مشاركت زنان در برنامهي خودآزمايي پستان با شغل آنان نيز رابطهي معني دار آماري داشت. به طوري كه مشاركت زنان شاغل تقريبا سه برابر زنان خانه دار بود. شايد دليل آن ارتباط اجتماعي كارمندان باشد كه سبب آگاهي و در نتيجه مشاركت بيش تر آنان در اين برنامه شده است. لذا توصيه مي شود بر آموزش زنان خانه دار در جهت آشنايي با خودآزمايي پستان نحوهي انجام آن و مزاياي تشخيص زودرس سرطان پستان تا كيد گردد. در اين پژوهش بين مشاركت زنان در خودآزمايي پستان و وضعيت تا هل ارتباط معني دار آماري وجود نداشت. نتيجهي برخي مطالعات حاكي از اين است كه چنين رابطه اي وجود دارد و افراد متا هل به علت مسو وليت پذيري بيش تر برنامه را انجام مي دهند (8). مشاركت زنان در برنامهي غربالگري معاينهي باليني پستان با سطح تحصيلات و شغل و وضعيت اقتصادي رابطهي معني دار آماري داشت. بيش ترين ميزان مشاركت در اين برنامه مربوط به زنان داراي تحصيلات فوق ديپلم و كم ترين ميزان مربوط به زنان زير ديپلم بود. مشابه برنامهي غربالگري خودآزمايي پستان زنان داراي تحصيلات ليسانس و بالاتر نسبت به زنان داراي تحصيلات فوق ديپلم مشاركت كم تري در اين برنامه داشتند. هم چنين مشاركت زنان شاغل تقريبا سه برابر زنان خانه دار بود و زنان داراي وضعيت اقتصادي خوب مشاركت بيش تري در برنامه داشتند. شايد دليل آن اين باشدكه تصور مي شود معاينهي باليني پستان فقط در مطب پزشكان و توسط پزشكان بايد انجام گردد در حالي كه بدون دريافت هيچ هزينه اي در مراكز بهداشتي توسط ماماها انجام مي شود لذا كاركنان مراكز بهداشتي به خصوص ماماها بايد زنان را به اين امر آگاه كنند و آنان را تشويق به شركت در اين برنامه نمايند. مشاركت زنان در برنامه ي غربالگري سرطان دهانهي رحم با سن رابطه معني دار آماري داشت. به طوري كه ميانگين سني زنان شركت كننده در اين برنامه بيش از زنان غيرشركت كننده بود كه با نتيجهي پژوهش چي و همكاران هم خواني دارد (4) و شايد دليل آن توجه بيش تر اين گروه سني به وضعيت سلامتي خود باشد. مشاركت زنان در برنامهي غربالگري سرطان دهانهي رحم با شغل و سطح تحصيلات رابطهي معني دار آماري داشت. در اين مطالعه ميزان مشاركت زنان شاغل كمي بيش از دو برابر زنان خانه دار بود. در پژوهش لاك وود كه در آمريكا انجام شده هم چنين در تحقيق ايسلام و همكاران نيز شاغل بودن با مشاركت در برنامه ارتباط معني دار داشت ( 6 و 25 ). شايد دليل آن همان طور كه بيان شد بيش تر بودن ارتباطات اجتماعي زنان شاغل باشد كه سبب افزايش آگاهي و در نتيجه مشاركت بيش تر آنان در اين برنامه مي گردد. در اين پژوهش زنان داراي تحصيلات ليسانس و بالاتر بيش ترين مشاركت و زنان زير ديپلم كم ترين مشاركت را در برنامه پاپ اسمير داشتند. در برخي از مطالعات به رابطهي بين سطح تحصيلات و مشاركت در اين برنامه اشاره شده است ( 6 و 28 ). لذا توصيه مي شود جلسات آموزشي براي زنان خانه دار و 44
داراي تحصيلات پايين در اين مورد در مراكز بهداشتي برگزار گردد. هم چنين اطلاعاتي ازطريق وسايل ارتباط جمعي به آنان داده شود. نتايج اين پژوهش مي تواند مورد استفادهي مراكز سلامت قرار گيرد. هرچند كه محدوديت هاي انجام مطالعه از جمله شرايط روحي زنان مورد بررسي كه مي توانست بر نحوه ي پاسخ گويي آن ها مو ثر باشد مي بايد مورد توجه قرار گيرد. با اين وجود سعي شده كه مصاحبه در محيط مناسب و آرام انجام شود. نتيجهگيري نتايج اين پژوهش نشان مي دهد كه مشاركت زنان مورد مطالعه در برنامه هاي غربالگري سرطان هاي منابع دهانهي رحم و پستان در مجموع مطلوب نمي باشد. از آن جا كه توصيه پزشك در انجام برنامه هاي غربالگري مو ثر مي باشد ( 2 و 23 و 26 ) لذا نه تنها پزشكان بلكه ماماها و ساير پرسنل بهداشتي مي بايست هنگام مراجعهي زنان آنان را از نقش روش هاي غربالگري در تشخيص به موقع و درمان سريع سرطان هاي زنان و نيز روش انجام اين برنامه ها آگاه ساخته وبه انجام منظم و به موقع غربالگري ترغيب نمايند. تشكر و قدرداني نويسندگان از حوزهي معاونت پژوهشي دانشگاه علوم پزشكي كرمان كه طرح تحقيقاتي فوق را تصويب و هزينه هاي آن را تا مين كرده اند تشكر مي نمايند. بررسي ميزان و علل مشاركت زنان در برنامه هاي غربالگري سرطان هاي دهانه رحم و پستان. Baig S, Ali TS. Evaluation of efficacy of self breast examination For breast cancer prevention : a cost effective screening tool. Asian Pac J Cancer Prev 2006;7(): 6. 2. Lee CY. factors influencing breast self examination for rural women in korea. JCN 2003;7(7):39. 3. Berek JS. Berek and Novak s gynecology.4 th ed. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2007. p.6078. 4. Chee HL, Rashidah S, Shamsuddin K, Intan O. Factors related to the practice of breast self examination(bse) and pap smear screening among Malaysian women workers in selected electronics Factories. BMC Women Health 2003;3(3):. 5. Karimi H, Sam Sh. Effect of breast selfexamination (BSE) education on increasing women s knowledge and practice. Journal of Babol University of Medical Science 2005;27(7):6 8. [Article in Persian] 6. Banaeian Sh, Kazemian A, Kheiri S. Knowledge, attitude and practice about breast cancer screening and related factors among women referred to health care centers in Boroujen in 2005. Shahrekord University of Medical Science Journal 2006;4(7): 2834. [Article in Persian] 7. Ho V, Yamal JM, Atkinson EN, Basen Englquist K, TortoleroLuna G, Follen M. predictors of breast and cervical screening in Vietnamese women in Harris county, Houston, Texas. Cancer Nurs 2005;28(2):9 29. 8. PetroNustus W, Mikhail BI. Factors associated with breast selfexamination among Jordanian women. Public Health Nurs 2002;9(4):263 7. 9. Harris JR, Lippman ME, Morrow M, Osborn CK. Diseases of the breast. 3 rd ed. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2004. p.6. 0. Enjezab B, Faraj Khoda T, Bokaei M. Barriers and motivators related to cervical and breast cancer screening. Journal of Shahid Sadoughi University of Medical Science 2004;3(2):7884. [Article in Persian]. Mirza Khani K. The effect of ordering in endocervixexocervix sampling on Pap smear results. Journal of Sabzevar School Of Medical Sciences 2005;2(2):364. [Article in Persian] 2. Rayan KJ, Berkowitz RS, Babieri RL, Dunaif A. Kistner s Gynecology & women s health. Translated by: Ghazijahani B, Ghotbi R.7 th ed. Tehran:Golban; 2008. p. 289. 3. Sadighi J, Vahdani Nia MS, Khodabandeh A, Jarvandi F. Cervical cancer: knowledge of women and the effect of educational materials. Payesh (Journal of The Iranian Institute For Health Sciences Research) 2005;(4): 2938. [Article in Persian] 4. Yosofi Z, Macinai M. Cervical intraepithelial neoplasia: analysis of incidence, risk factors and management of these patients. The Iranian Journal of Obstetrics, Gynecology and Infertility 2004;(7):327. [Article in Persian] 45
5. Holakoie Naienie K, Chinichian M, Ghazizadeh Ehsaie Sh, Sadeghi Pour HR. Pap smear followup among women who need treatment and repeated Pap smear test. Payesh (Journal of The Iranian Institute For Health Sciences Research) 2004;2(3):. [Article in Persian] 6. Islam N, Kwon SC, Senie R, Cathuria N. Breast and cervical cancer screening among south Asian women in New York city. J Immigr Minor Health 2006;8(3):22. 7. Secginli S, Nahcivan N. Factors associated with breast cancer screening behaviors in a sample of Turkish women: a questionnaire survey. Int Nurse Study 2006;43(2):67. 8. Mojahed Sh, Dehghani Firoozabadi R, Dafei M. Nursingmidwifery BSE knowledge and practice in Yazd. Journal of Shahid Sadoughi University of Medical Science 200;(9):828. [Article in Persian] 9. Motamed N, Hadi N, Talei AR. A survey on risk factors of breast cancer in women over 35 years of age, Shiraz, 2000. Journal of Zanjan University of Medical Science 2004;(2):2532. [Article in Persian] 20. Klug SJ, Hertz M, Blettner M. Screening for breast and cervical cancer in a large German city: participation, motivation and knowledge of risk factors. Eur J Public Health 2005;5():707. 2. Coughlin SS, Breslau ES, Thompson T, Benard VB. Physician recommendation for Papanicolaou testing among US women. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 2005;4(5):438. 22. Green EH, Freund KM, Posner MA, David MM. Pap smear Rates among Haitian immigrant women in eastern Massachusetts. Public Health Rep 2005;2 (2):339. 23. Baghiani moghadam MH. Knowledge, attitude and practice of married women about pap smear. Journal of Shahrcord University of Medical Science 2004;40(3):7985. [Article in Persian] 24. Mazloomy MahmoodAbad SS, Shahidi F, AbbasiShavazi M, Shahrizadeh F. Evaluating knowledge, attitude and behavior of women on reproductive health subjects in seven central cities of Iran. Medical Journal of Reproduction & Infertility 2006;4(7):392400. [Article in Persian] 25. LockwoodRayermann S. Characteristics of participation in cervical cancer screening. Cancer Nurs 2004;27(5):353630. 26. Lee Mc. Knowledge, barriers and motivators related to cervical cancer screening among KoreanAmerican women. A focus group approach. Cancer Nurs 2000;23(3):6875. ژيلا سلطان احمدي و همكاران